achtergrondartikel door Thijs van de Woestijne
adviseur Onbezorgd Ondernemen
Organisatie na organisatie vervangt haar oude hiërarchische structuur door een netwerkstructuur. Uit zowel bedrijfskundig als systemisch oogpunt kan herstructureren naar een netwerkorganisatie oordelen opleveren. Je kunt je focussen op waar je goed in bent als bedrijf en dat brengt niet alleen financieel gewin, maar versterkt ook het bestaansrecht van de organisatie. Is de netwerkorganisatie de structuur van de toekomst of zitten er ook nadelen aan deze vorm van organiseren? Deze driedelige serie beschrijft organisaties die als voorbeeld dienen om wel of juist niet te transformeren naar een netwerkorganisatie. In dit eerste achtergrondartikel belichten we de modehuizen Nike en Zara.
Allereerst… wat is een netwerkorganisatie precies? Het is geen netwerk van organisaties; het gaat iets dieper dan dat. Een netwerkorganisatie zit tussen verticaal geïntegreerd en uitbesteed in. Vergelijk een netwerkorganisatie met een hybride auto. In plaats van één benzinemotor, bestaan er in een hybride verschillende motoren die op zichzelf werken met allen een toegevoegde waarde aan het geheel van de auto.
Er bestaan verschillende typen netwerkorganisatie. In de literatuur worden deze het meest genoemd:
- de interne netwerkorganisatie;
- de markt netwerkorganisatie;
- en de dynamische netwerkorganisatie.
De interne netwerkorganisatie is een grote organisatie die is opgedeeld in zelfstandig opererende afdelingen die ieder verantwoordelijk zijn voor hun eigen winst. De markt netwerkorganisatie is een collectie van organisaties die allen een gemeenschappelijk doel nastreven. Er is niet één leidende organisatie, en het netwerk is vaak ‘ontstaan’ door jarenlange handelsrelaties die uiteindelijk vastgelegd zijn. Een dynamische netwerkorganisatie bestaat uit een leidende organisatie, die haar werkzaamheden heeft uitbesteed aan netwerkpartners. De leidende organisatie focust zich op een specifiek deel van de productieketen, en besteed de rest van de keten uit aan partners, die produceren voor de leidende organisatie.
Het eerste deel van dit drieluik gaat over de dynamische netwerkorganisatie. Dynamische netwerkorganisaties komen veel voor in de kledingindustrie. Sportmerk Nike is een typerend voorbeeld van een dynamische netwerkorganisatie. Nike besteedt vrijwel alles in de productieketen uit aan partners. Het enige wat Nike doet is ontwerpen en het product in de markt zetten. Ze hebben een R&D afdeling en een marketing afdeling. De daadwerkelijke productie is uit handen gegeven. Producerende fabrieken blijven echter wel verbonden met het merk Nike; ze zijn meer dan alleen leverancier. 
Ze gebruiken kennis ván Nike en produceren vaak louter vóór Nike. Het voordeel van deze bedrijfsstructuur is dat Nike zich kan richten op zijn belangrijkste leidende principes; het overbrengen van een sportbeleving en het aanbieden van stijlvol sporten. Zij focussen zich slechts op ontwerp en marketing. Hier zijn ze goed in en dit geeft ze energie. Dit geeft ze een voorsprong op de concurrentie. Het productieproces wordt uitgevoerd in lagelonenlanden, die door zeer gestandaardiseerde procedures en overgebrachte kennis van Nike goedkoper kunnen produceren zónder kwaliteitsverlies.
Is de dynamische netwerkorganisatie daarom het gouden ei? Niet per se. Soms stroken leidende principes en reden van bestaan niet met een dynamische netwerkstructuur. Een voorbeeld hiervan is Zara, één van de grootste, meest succesvolle modehuizen die juist door verticale integratie een voorsprong pakt op de concurrentie.
Modehuis Zara is de frontrunner op het gebied van fast-fashion; nieuwe modetrends zo snel mogelijk in de schappen. Waar concurrenten slechts tweemaal per jaar nieuwe collecties invoeren, is het gros van de kleding die je ziet in de Zara niet meer dan een maand oud. De leidende principes van Zara zijn: de allernieuwste trends voor een betaalbare prijs en inspelen op ontwikkelingen, resultaten en wensen van de klant. Wanneer roze overhemdjes niet goed verkopen, maken we ze blauw, al naargelang de wens van de klant.
Dit kan Zara doen doordat het verschillende punten in de productieketen in handen heeft. Vanaf het aanleveren van kledingstof tot de aflevering van het eindproduct besteed Zara nauwelijks iets uit. Hierdoor kunnen zij gemakkelijk werken middels het Just-in-Time principe (vergelijkbaar met het proces van Japanse autofabrikanten). Distributie is ook in eigen handen, waardoor zij binnen no-time hun waar in alle Europese winkels aanbieden. Alles bij elkaar duurt het ongeveer twee weken voordat een ontwerp in de winkels ligt. Ter vergelijking; bij de grote concurrent H&M duurt het gemiddeld 4 maanden voordat een nieuw ontworpen broek of shirt in de schappen ligt. Dit maakt Zara uniek, geeft Zara haar reden van bestaan, en hierdoor is Zara zo immens populair bij de klant. Als Zara zou transformeren naar een netwerkorganisatie zou het haar bestaansrecht verliezen: het productieproces zou vertragen en Zara zou in niets anders zijn dan een H&M.
Nike en Zara zijn beide voorlopers in de kledingindustrie. Hun strategieën en organisatiestructuur zijn echter zeer verschillend. Waar Nike een voorbeeld is van een dynamische netwerkorganisatie, heeft Zara juist baat bij verticale integratie. Het is af en toe aanlokkelijk om te doen wat de concurrent doet, om te kijken naar succesvolle bedrijven, om te kijken naar hypes en nieuwe ontwikkelingen. Maar blijf toch vooral ook kijken naar je oorsprong, je reden van bestaan en je leidende principes. Transformatie naar een netwerkstructuur kan succesvol zijn, mits de structuur in lijn is met de wortels van je organisatie. Onze ervaring is dat succesvolle verandering ontstaat door een goede balans tussen veranderkracht en het behoud van het eigene. Deze balans brengt duurzame dynamiek, continue verbetering en langdurig succes. Nike en Zara zijn voorbeelden van bedrijven die continu veranderen, maar behouden wat hen uniek maakt.
Thijs van de Woestijne
adviseur
Bij Onbezorgd Ondernemen zijn we gespecialiseerd in succesvolle transities. Niet veranderen om te veranderen, maar een organisatie in balans krijgen, zodat de organisatie van binnenuit kan groeien. Benieuwd wat wij voor jou organisatie kunnen doen? Neem contact op met één van onze veranderexperts.
Inspiratie:
Tokatli, N. 2008. Global Sourcing Insights from the Clothing Industry: The Case of Zara, a Fast Fashion Retailer. Journal of Economic Geography 8: 21–38.
Snow, C. C., Miles, R. E., & Coleman, H. J., Jr. 1992. Managing 21st century network organizations. Organizational Dynamics, 20: 5-20.
ragroepblog.wordpress.com 